Όλη Δόξα, όλη Χάρη: η άγνωστη ιστορία πίσω από το θούριο της 25ης Μαρτίου.

Χαράλαμπος Μακρής

 Ιωάννης Σακελαρίδη

Ο μεγάλος ξεσηκωμός των Ελλήνων έχει αποτελέσει πηγή έμπνευσης για πολλών συνθετών με κυριότερο ίσως τον μεγάλο συνθέτη της όπερας Παύλο Καρρέρ. Οι τρείς όπερές του, Φροσύνη [Una Vendetta di Ali Pascia], Δέπσω και Μάρκος Μπότσαρης παραπέμπουν ευθέως στους ήρωες τις επανάστασης, την αυτοθυσία τους και τα θρυλικά κατορθώματά τους. Αυτό όμως που έχει περάσει στο συλλογικό υποσυνείδητο ως ο ήχος της 25ης Μαρτίου είναι αναμφίβολα οι μελωδίες του δημοφιλούς εμβατηρίου Όλη Δόξα, όλη Χάρη που αποδίδεται από τις στρατιωτικές και πολιτικές μπάντες σε διασκευή του Αριστοτέλη Καζαντζή.

Ο συγκεκριμένος θούριος είναι σύνθεση του διαπρεπούς συνθέτη και μουσικοδιδάσκαλου, φιλολόγου, ιεροψάλτη και μεταρρυθμιστή της Εκκλησιαστικής μουσικής Ιωάννη Σακελαρίδη (1853-1938). Ο υιός του Θεόφραστος ήταν εκ των πρωτεργατών της ελληνικής οπερέτας. Η ποίηση είναι του Γ.Μ. Γεωργόπουλου και δημοσιεύτηκε στο βιβλίο του Σακελαρίδη Τυρταίος του 1907.

Ο Αριστοτέλης Καζαντζής

Ο Αριστοτέλης Καζαντζής (1910-1980) ήταν αρχιμουσικός της στρατιωτικής μουσικής του Γ’ Σώματος Στρατού. Είναι ιδιαίτερα γνωστός για τις ενορχηστρώσεις δημοφιλών εμβατηρίων και κάποιων πρωτότυπων έργων για μπάντα βασισμένα σε λαϊκά μοτίβα. Σπούδασε ανώτερα θεωρητικά και ενοργάνωση – διεύθυνση μπάντας στο Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης τη δεκαετία του ’30 με καθηγητή τον Γεώργιο Βακαλόπουλο.

Το ‘trio’ που εμφανίζεται στην διασκευή του Καζαντζή δεν περιέχεται στην αρχική σύνθεση. Πρόκειται για ένα τραγούδι του κερκυραίου μουσουργού Σπυρίδωνα Ξύνδα, σε στίχους του ζακυνθινού Ανδρέα Κουτούβαλη που ανήκε στον κύκλο του Διονυσίου Σολωμού. Το τραγούδι αυτό είχε ήδη εκδοθεί το 1885:

      ‘Σαν τη σπίθα κρυμμένη στη στάχτη, 

       εκρυβόταν για μας λευθεριά,

                                                                                                  Ήλθε μέρα πετιέται, ανάφτει, 

                                                                                                       εξανοίχθη σε κάθε μεριά…’

Σπυρίδων Ξύνδας

Ο Σπυρίδων Ξύνδας (1814-1896) ήταν εκ των πρωτεργατών και κορυφαίων συνθετών της Επτανησιακής Σχολής. Μαθητής του Νικολάου Χαλικιόπουλου – Μαντζάρου, συνέχισε τις μουσικές του σπουδές στην Νάπολη και το Μιλάνο. Συμμετείχε ενεργά στην ίδρυση της Φιλαρμονικής Εταιρείας Κερκύρας και δίδαξε επί σειρά ετών στο Ωδείον Κερκύρας. Η όπερά του Υποψήφιος Βουλευτής σε λιμπρέτο του Ιωάννη (Νάνε) Ρινόπουλου θεωρείται η πρώτη όπερα Έλληνα συνθέτη πάνω σε ελληνικό λιμπρέτο. Ο Υποψήφιος ανέβηκε πρώτη φορά το 1867 στο θέατρο San Giacomo της Κέρκυρας. 

Μια παρόμοια μελωδία με αυτήν του Ξύνδα συναντάται σε μία σύνθεση του κεφαλλονίτη Νικόλαου Μεταξά Τζανή, η οποία παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο κοινό την 25η Μαρτίου 1849 στο δημοτικό κατάστημα Αργοστολίου από την χορωδία του Γεωργίου Σολωμού. 

Ο Μεταξάς Τζανής (1825 - 1907) ήταν μουσουργός της επτανησιακής μουσικής, γνωστός για τη ριζοσπαστική του δράση. Γόνος της αριστοκρατικής οικογένειας Μεταξά του Αργοστολίου, ταξίδεψε στη Νάπολη της Ιταλίας όπου σπούδασε μουσική στο ωδείο San Pietro a Majela. Στη γενέτειρά του επέστρεψε το 1846, όπου εργάστηκε ως μουσικοδιδάσκαλος και διευθυντής ορχήστρας για τους περιοδεύοντες ιταλικούς θιάσους που επισκέπτονταν το Θέατρο Κέφαλος. Μαθητής του υπήρξε ο Διονύσιος Λαυράγκας. Δίδασκε πιάνο, τραγούδι και θεωρητικά, σχεδόν ανιδιοτελώς. Μεγάλο μέρος από το συνθετικό του έργο έχει χαθεί.

Όλη Δόξα, όλη Χάρη: η άγνωστη ιστορία πίσω από το θούριο της 25ης Μαρτίου

Χαραλαμποσ μακρη