ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΠΑΙΔΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Ανάγκη για έναν Ανεξάρτητο Εθνικό Φορέα

Δρ. ΓΑΒΡΙΗΛ ΜΑΝΩΛΑΤΟΣ 

Καθηγητής διεθνούς Οικονομίας και Ανάπτυξης 

Το ΜέΡΑ25  θεωρεί ότι: «Η υποβάθμιση της παιδείας και της μόρφωσης στην Ελλάδα είναι τόσο βαθιά, και οι ρίζες της τόσο δυνατές, που καμία κυβέρνηση δεν μπορεί να φέρει την μορφωτική επανάσταση που απαιτείται. Χρειαζόμαστε ένα εθνικό όργανο, να επεξεργαστεί το θέμα της ΜΟΡΦΩΣΗΣ και της ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ,  να χαράξει την πολιτική για την παιδεία και την εκπαίδευση μέσα από συνεχή, από-κομματικοποιημένο διάλογο στον οποίο θα συμμετέχουν πολίτες και φορείς πέραν των συντεχνιών της εκπαίδευσης ή των κομμάτων».

Στην Αρχαία Σπάρτη, η εκπαίδευση των παιδιών (αγοριών) ξεκινούσε στην ηλικία των 7 ετών και ολοκληρωνόταν με την ενηλικίωση τους. Η εκπαίδευση χαρακτηριζόταν από σκληρή πειθαρχία και υπακοή στους νόμους και απέβλεπε στο να γίνουν οι νέοι Σπαρτιάτες καλοί στρατιώτες. Οι Σπαρτιάτες εκείνοι, είχαν αυτόν τον καθολικά αποδεχτό από την κοινωνία τους στόχο. 

Εμείς, σήμερα, τι στόχο έχουμε; Έχουμε κάποιο στόχο; Η δική μου απάντηση είναι, ότι δεν έχουμε, κανένα στόχο, στο τι πολίτες και τι κοινωνία θέλουμε και επιδιώκουμε. 

Η παιδεία μας σήμερα παραπαίει μεταξύ απόγνωσης και απελπισίας. Θα πρέπει να  δώσουμε την απαραίτητη έκφανση στην ανθρωπιστική και κλασική Παιδεία, χωρίς βέβαια να παραμελήσουμε την εφαρμοσμένη και τεχνολογική εκπαίδευση. Θα πρέπει να αναπτύξουμε μια Παιδεία αναγκαία για τη νεολαία και το λαό μας.

Οι κοινωνίες μας έχουν αλλάξει, δεν βρισκόμαστε πλέον στην Αρχαία Σπάρτη και  οι μαθητές και οι εκπαιδευόμενοι απαιτούν να ξέρουν και να συμφωνούν τι και ποιοι θα τους διδάξουν. Και οι γονείς βεβαίως θέλουν και δικαιούνται να ξέρουν ποιος και τι θα διδάξει τα παιδιά τους. 

Το σχολείο και η εκπαίδευση δεν είναι θέμα ούτε ευθύνη των  συνδικαλιστικών φορέων της ούτε των διδασκόντων. Το σχολείο και η εκπαίδευση είναι θέμα, πρωτίστως, των παιδιών και των εκπαιδευομένων και ύστερα των γονιών, των εκπαιδευτικών και βεβαίως και όλων των φορέων της κοινωνίας. 

Συνήθως, γίνεται συζήτηση για το κατά πόσο η εκπαίδευση είναι μια ικανοποιητική επένδυση και για το αν παράγει τα στελέχη εκείνα που μπορεί να χρησιμοποιηθούν για την οικονομική ανάπτυξη. Σε αυτήν την καθολική σχεδόν θέση αντιτάσσεται ένα ψευδοδίλλημα, το εξής: Θέλουμε μια κοινωνία ελεύθερων, ανεξάρτητων, δημιουργικών ατόμων, που να είναι σε θέση να εκτιμήσουν και να αξιοποιήσουν τα πολιτισμικά επιτεύγματα μας, ή θέλουμε ανθρώπους που θα αυξήσουν απλά το Εθνικό Εισόδημα;  

Πρόκειται, κατά τη γνώμη μου, πράγματι για ψευδοδίλλημα γιατί χωρίς το ένα δεν μπορεί να υπάρξει το άλλο. Χωρίς το ζωντανό, προοδευτικό και ανεξάρτητο εκπαιδευτικό σύστημα που θα ενθαρρύνει την αναζήτηση της γνώσης, την υπέρβαση, την ελευθερία σκέψης και λόγου δεν μπορεί η τεχνολογία να οδηγήσει σε οφέλη, οικονομικά, αναπτυξιακά ή κοινωνικά, σε μόνιμη αειφόρο βάση.  

Χρειαζόμαστε μια καθολική και ριζική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, εκπαιδευτική επανάσταση, που να έχει σαν βάση και σαν αφετηρία τα ανωτέρω. Όλες οι δήθεν μεταρρυθμίσεις που προηγήθηκαν αφορούσαν στους εκπαιδευτικούς και τα προγράμματα διδασκαλίας. Καμία δεν επικεντρώθηκε στους μαθητές και τους εκπαιδευομένους ούτε  στη δημιουργία ενός ζωντανού, προοδευτικού και ανεξάρτητου εκπαιδευτικού συστήματος που να ενθαρρύνει την αναζήτηση της γνώσης, την υπέρβαση, την ελευθερία σκέψης και λόγου. Εκτός από την μεταρρύθμιση του Ευάγγελου Παπανούτσου  επί Γεωργίου Παπανδρέου και ίσως, αυτή στα πρώτα χρόνια του Ανδρέα Παπανδρέου που αφορούσε κυρίως στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα, δεν είδαμε μεταρρυθμίσεις παρά μόνο διορθωτικές ή και διαρθρωτικές αλλαγές, ανάλογα με το κόμμα, και τα συνδικάτα. 

Άραγε, τι να περιμένουμε; Δεν είναι παράξενο, που μαζί με τους εξαιρετικούς δάσκαλους και καθηγητές συναντάμε δάσκαλους και καθηγητές ημιμαθείς και ανήμπορους να διδάξουν. Πώς θα μπορούσε εξάλλου  ένας πτυχιούχος πανεπιστημίου να γίνει και εκπαιδευτικός;  Ένας μαθηματικός ή ένας φυσικός ή και φιλόλογος και ακόμα ο κάθε επιστήμονας θα μπορούσε άραγε να διδάξει την επιστήμη του; Με  ποια προσόντα; Με μοναδικό προσόν το πανεπιστημιακό δίπλωμα; ΟΧΙ βέβαια. Ο εκπαιδευτικός χρειάζεται επιπλέον ειδική εκπαίδευση και ειδικά προσόντα για να μπορέσει να μεταδώσει την πολύτιμη γνώση του. Ο κάθε επιστήμονας χρειάζεται να είναι και εκπαιδευτικός για να διδάξει την επιστήμη του…  Αναφέρομαι κυρίως για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση…

Στην ετήσια έκθεσή της, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, διαπιστώνει ότι ένας στους τρεις Έλληνες μαθητές δεν διαθέτει βασικές δεξιότητες. Μιλάμε για ανάγνωση, γραφή και μαθηματικά. Το ποσοστό των μαθητών που διατρέχουν τον κίνδυνο εκπαιδευτικής φτώχειας ανέρχεται σε 32% κατά μέσο όρο, όταν σε όλη την Ευρώπη το ποσοστό αυτό κυμαίνεται περίπου στο 20%.

Οι Έλληνες, δικαιούμαστε καλή και αποτελεσματική εκπαίδευση για την αντιμετώπιση των σύγχρονων απαιτήσεων και αναγκών. Δε θα πρέπει να αναλωνόμαστε με το κυνήγι μαγισσών όπως «τη δημιουργία εθνικής συνείδησης στη θέση της κοινωνικής συνείδησης» καθώς διατείνεται η Υπουργός Παιδείας κυρία Νίκη Κεραμέως. Ούτε να ασχολούμαστε πρωτίστως με προγράμματα σπουδών και μαθητείας όταν δεν έχουμε καθορίσει τι πρέπει να διδάξουμε και ποιον στόχο να προσεγγίσουμε.  Προγράμματα σπουδών και μαθητείας για ποιο λόγο, για ποιο στόχο; Για ποια διάπλαση και ανάπτυξη της κοινωνίας μας; Εδώ έγκειται το πραγματικό δίλημμα και η καρδιά του προβλήματος της εκπαίδευσης στην Ελλάδα.

Στην Ελλάδα, το σχολείο δεν μπορεί να διδάξει αυτό που εξετάζει…  

ΝΑΙ!  Στην Ελλάδα, το σχολείο δεν μπορεί να διδάξει αυτό που εξετάζει…  

Αυτή η φράση δεν είναι πνευματική μου ιδιοκτησία ούτε επινόησή μου. Ήταν το περιεχόμενο μια μικρής αφίσας στην κατάληψη του 1ου Λυκείου Αγ. Παρασκευής τότε με το σύνθημα των καταλήψεων «κάτσε καλά Γεράσιμε» με υπουργό παιδείας τον αείμνηστο Γεράσιμο Αρσένη.  

«Η εκπαίδευση δεν είναι το γέμισμα ενός κουβά, αλλά το άναμμα μιας φλόγας», σύμφωνα με τον Ιρλανδό ποιητή Ουίλιαμ Γέιτς .

Πράγματι, όπως το ΜέΡΑ 25 προτάσσει, χρειαζόμαστε μια «Ανεξάρτητη Αρχή για την Παιδεία» έναν εθνικό ανεξάρτητο φορέα, και αφού χαραχθεί πλέον η επιθυμητή πολιτική για την παιδεία και την εκπαίδευση, να δημιουργηθεί και να θεσμοθετηθεί ένα ανεξάρτητο όργανο, μία ανεξάρτητη αρχή, ίσως, ένας ή μία μόνιμος υφυπουργός παιδείας, πέρα από κυβερνήσεις και κόμματα, υπεύθυνος (-η) για τη μορφωτική επανάσταση που απαιτείται και τη δημιουργία μιας  παιδείας  και εκπαίδευσης αντάξιας της νεολαίας μας και της Πατρίδας. 

Η εκπαίδευση της νεολαίας μας δεν μπορεί να περιμένει άλλο. Τα παιδιά μας βρίσκονται σε  αδιέξοδο. Αποτέλεσμα του οποίου είναι οι καταλήψεις που όλοι αντευχόμαστε. Δεν είναι όμως τα παιδιά αυτά, ούτε αλητάκια ούτε απερίσκεπτα παιδιά. Αποδεικνύεται ότι, πολλές φορές είναι πιο ώριμα και πιο πραγματικά από τις γεροντίστικες και σκουριασμένες θέσεις που διατυπώνονται από τους λεγόμενους μεγάλους συνετούς και ώριμους…

ΕΠΙΛΟΓΟΣ: Η σχέση μου με την εκπαίδευση

Υπηρέτησα και έζησα την εκπαίδευση και την εκπαιδευτική διαδικασία με πολύ έντονο τρόπο σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης και από όλα τα πόστα, από τα μαθητικά μου χρόνια έως τη συνταξιοδότησή μου…

Υπηρέτησα την πρωτοβάθμια, τη δευτεροβάθμια και την τριτοβάθμια εκπαίδευση σαν δάσκαλος ή σαν καθηγητής ή σαν προφέσορας σε τρεις χώρες, στην Ελλάδα τον Καναδά και τη Γαλλία. 

Συμμετείχα, ενεργά, εκλεγμένος πάντα, σε συνδικαλιστικά και διοικητικά όργανα της εκπαίδευσης στην Ελλάδα. 

Έζησα με ζωντανό τρόπο την εκπαίδευση και έχω, πιστεύω, καρπωθεί μια γνώση και μια εμπειρία σφαιρική στο τι πραγματικά συμβαίνει στο χώρο της παιδείας στη χώρα μας, και τι χρειάζεται.

Είμαι πλέον συνταξιούχος αλλά δεν εγκατέλειψα το χώρο της εκπαίδευσης για τον καναπέ… 

Είμαι εδώ ενεργά και ζωντανά μαζί σας… 

Σας ευχαριστώ.  

Δρ ΓΑΒΡΙΗΛ ΜΑΝΩΛΑΤΟΣ