“Αλησμόνητη” παραμένει, παρά τα όσα αναφέρονται στην κοντή πολιτική μνήμη του λαού μας, η εποχή εκείνη που τα μεγάλα εργολαβικά συμφέροντα, απέκτησαν το κλειδί, το κουμάντο δηλαδή, μιας ολόκληρης χώρας. Ένα... κουμάντο με θεσμικές παρεμβάσεις, ωμές επεμβάσεις στην δημόσια ζωή, ενίοτε δε και σκοτεινές συναλλαγές. Κι όλα αυτά και πολλά περισσότερα, πίσω από την φωτισμένη από τα δικά τους ΜΜΕ μαρκίζα, μιας χώρας-μακέτα που “αλλάζει εποχή” με κολοσσιαία έργα. Όχι φυσικά πως πολλά από αυτά δεν ήταν, αναλόγως κολοσσιαία μάλιστα με τα κέρδη των εθνικών εργολάβων.
Σχεδόν 25 περίπου χρόνια μετά, αν και το χρώμα της εθνικής εργολαβίας τελευταία δείχνει να... πρασίνισε και δεν εννοούμε... πολιτικά, παρά τις όποιες φιλότιμες παρεμβάσεις για περισσότερη διαφάνεια και δημόσιο έλεγχο, ελάχιστες πάντως ως προς την αποτελεσματικότητά τους, οι εργολάβοι συνεχίζουν να κρατούν στα χέρια τους τα κλειδιά της χώρας -σε ελεύθερη(;;;) οικονομία ζούμε άλλωστε- αλλά από χρόνο σε χρόνο αποκτούν την ουσιαστική διοίκηση ακόμη και των Ο.Τ.Α, μεγάλων αλλά δυστυχώς και αρκετά... μικρών.
Και πραγματικά, με την κλειστή “στρόφιγγα” των δημόσιων λογιστικών (λόγω μνημονίων, φυσικά) να έχει “αποξηράνει” δικαιώματα, υποχρεώσεις και αρμοδιότητες δήμων και περιφερειών, με την υποστελέχωση και τις χαμηλές αμοιβές των εργαζομένων στην τοπική αυτοδιοίκηση να χτυπούν... κόκκινο, οι εργολάβοι, διεθνείς, εθνικοί, περιφερειακοί, δημοτικοί, τοπικοί, μεγάλοι, μικροί κοκ, “ακλόνητοι” παραμένουν στα... έργα και φυσικά στα κέρδη τους. Και έτσι, πότε μέσω πολιτικής προστασίας, πότε με την “σέσουλα” των απευθείας αναθέσεων και πότε με τους διαγωνισμούς, παίρνουν... κεφάλι ακόμη και σε Συνταγματικά κατοχυρωμένες και με αίμα κατακτημένες δημόσιες λειτουργίες, ευθύνες αλλά και κοινωνικές προσδοκίες για μια καλύτερη καθημερινότητα.
Όλα καλά και νόμιμα, θα έλεγε κάποιος ή κάποια. Ίσως δε να αντέτειναν πως τυγχάνουν και αρκετά.... ηθικά. Προβλεπόμενες διαδικασίες, άλλωστε, σε ένα απρόβλεπτο και πολύ συχνά ανέλεγκτο κράτος. Έστω κι έτσι όμως, παραμένει εξοργιστικό, πώς αυτή ακριβώς η... νομιμότητα, επιτρέπει πχ σε έναν εργολάβο ενός μικρού δήμου με μεγάλες ανάγκες (και δεν εννοούμε έναν ... μικρό εργολάβο) να δίνει εργολαβική έκπτωση σε ένα κοστολογημένο έργο, της τάξεως του πολύ.... 1-2%, όταν για πανομοιότυπα έργα σε άλλους μικρούς δήμους με τα ίδια χαρακτηριστικά, η εργολαβική έκπτωση μπορεί να φτάνει στο 10, στο 20 αλλά και στο 30%. Έκπτωση που επιτρέπει στον μικρό αυτό δήμο να προχωρήσει σε άλλες παρεμβάσεις, “επιστρέφοντας” του δηλαδή μια μικρή αλλά απολύτως σημαντική ωφέλεια.
Η διασφάλιση νομιμότητας μιας τέτοιας... ανομοιομορφίας από μια γενναία έκπτωση 30% στο φιλοδώρημα ελεημοσύνης του 2%, προφανώς υπάρχει στο διαγωνιστικό κομμάτι. Δηλαδή, αυτό των προσφορών. Και σε συνθήκες ελεύθερης, όπως είπαμε, οικονομίας, ο κάθε εργολάβος δίνει την... προσφορά του. Πώς όμως διασφαλίζεται από αυτήν την... νομιμότητα ότι πχ στον ίδιο μικρό δήμο, οι 2-3 εργολάβοι δεν έχουν πρώτα συνεννοηθεί, ίσως και με την ευγενική μεσολάβηση ή ανοχή ενός πολιτικού παράγοντα, για να μην υπερβεί η έκπτωση ένα όριο (υπερκέρδους) που οι ίδιοι θέτουν; Υπάρχει τρόπος έτσι όπως έχει διαμορφωθεί το διαγωνιστικό σύστημα να ελεγχθεί ένα μικρό και ασήμαντο... τραστ, για παράδειγμα σε ένα μικρό δήμο της Ηπείρου ή του Ιονίου; Η απάντηση είναι προφανώς και ΟΧΙ, ειδικά όταν λείπει μια τέτοια πρόθεση και απουσιάζει η πολιτική αποφασιστικότητα. Γεννάται παράλληλα κι ένα εξίσου κρίσιμο ερώτημα, πόσο ηθικό είναι ένα εργολαβικό υπερκέρδος κι όχι απλά λελογισμένο κέρδος, σε μια περιοχή που υποφέρει από τεράστια προβλήματα, όπως για παράδειγμα από συνεχείς φυσικές καταστροφές.
Οι παθογένειες αυτές δεν λύνονται φυσικά έτσι απλά, όταν ένα ολόκληρο κράτος έχει δομηθεί πάνω στα γιγαντιαία κέρδη ποικίλων συμφερόντων και στις... στενές επαφές εξουσίας και εργολάβων. Φανερές αλλά και παρασκηνιακές. Θα μπορούσαν να μετριαστούν ίσως, τουλάχιστον σε μια τοπική... μικρο-κλίμακα. Πιθανόν δηλαδή τέτοιες.... εκπτωτικές αποκλίσεις να ήταν λιγότερο... προκλητικές σε μια μικρή επαρχία ή νησί, εάν προβλεπόταν ένα διαφορετικό μέσο όρο, μια ενδιάμεση προϋπόθεση, οι εργολαβικές εκπτώσεις να αξιολογούνται συγκριτικά και με έργα μιας άλλης τοπικής πραγματικότητας, ίδιας ποσοτικής και ποιοτικής αξίας και ίδιων συνθηκών. Κι έτσι, πιθανόν, ένα τοιχίο αντιστήριξης να μην κόστιζε σε ένα νησί του Ιονίου 30% παραπάνω από ένα απομακρυσμένο νησί στο Αιγαίο με παρόμοιο κόστος και πανομοιότυπες ιδιαιτερότητες .
Από την άλλη πάλι, μια τέτοια πιο... ορθολογική συνθήκη ή μια άλλη τελείως διαφορετική λύση, θα είχε ως πιθανό αποτέλεσμα, κανένα έργο να μην προχωρούσε κι ένας έμμεσος “εκβιασμός” στο πολιτικό προσωπικό από τα επιχειρηματικά συμφέροντα. Οπότε και πάλι επιστρέφουμε στο ζήτημα μιας επιχειρηματικής λογικής αλλά και... ηθικής, αυτής που σε αρκετές περιπτώσεις δείχνει να απουσιάζει ακόμη και σε εργολάβους που ζουν και δραστηριοποιούνται στις περιοχές που χρειάζονται τα δικά τους έργα για να αναπνεύσουν, που θα περάσουν από τους ίδιους δρόμους για να πάνε τα παιδιά τους στο σχολείο.
Κάπως έτσι, λοιπόν, παίζεται το παιχνίδι. Και οι εργολάβοι καλά... κρατούν στο χορό των κερδών, ένας χορός που δεν χρειάζεται πλέον να είναι στην τελετή έναρξης μιας Ολυμπιάδας 20 χρόνια πριν, αλλά και σε ένα απομακρυσμένο χωριό της ελληνικής επαρχίας, σήμερα. Και ακριβώς γι αυτό, ίσως εδώ που φτάσαμε να μην αποτελεί μείζον πολιτικό ζήτημα τόσης πολύ “φασαρίας” τα λίγα μέτρα... πεζοδρομίου ή μιας πλατείας που μισθώνει ένας δήμος στους χτυπημένους αλύπητα από τα μνημόνια επαγγελματίες, αλλά οι άγριες διαθέσεις των εργολάβων για γρήγορο κέρδος σε μια εποχή πολιτικής ατολμίας για συγκρούσεις με τα συμφέροντα.
Σε μια εποχή που οι δήμοι με ελάχιστες εξαιρέσεις αποτελούν και όχι σίγουρα πάντα από επιλογή τους, το μακρύ χέρι των εργολάβων στις ανάγκες επομένως και στις τσέπες του φτωχοποιημένου φορολογούμενου που πασχίζει με... εκπτώσεις να βγάλει τον μήνα του σε απολύτως εχθρικές συνθήκες.
Στ. Αντύπας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.