Φιλοσοφία για όλους- Καταρρίπτοντας τους μύθους

Ας επιστρέψουμε 27 αιώνες πίσω στον χρόνο. Σε έναν κόσμο πριν από τη γέννηση της φιλοσοφίας. Οι άνθρωποι ζουν, αναπαράγονται και πεθαίνουν χωρίς να αναζητούν την αλήθεια. Ερωτεύονται, δουλεύουν, πολεμούν και φοβούνται. Φοβούνται τα πάντα. Την μῆνιν των θεών, τα φυσικά φαινόμενα και φυσικά τον θάνατο.

Η μοίρα είναι κυρίαρχη, το πεπρωμένο αναπόδραστο, ο κόσμος συγκεχυμένος. Η ερμηνεία του κόσμου είναι αφημένη στα χέρια της ποίησης. Το προοίμιο της Ιλιάδας περιγράφει το ζοφερό σκηνικό που ανατρέφει τις γενιές των αρχαίων Ελλήνων:

Τη μάνητα, θεά, τραγούδα μας του ξακουστού Αχιλλέα,

ανάθεμά τη, πίκρες που ᾽δωκε στους Αχαιούς περίσσιες

και πλήθος αντρειωμένες έστειλε ψυχές στον Άδη κάτω

παλικαριών, στους σκύλους ρίχνοντας να φάνε τα κορμιά τους

και στα όρνια ολούθε –έτσι το θέλησε να γίνει τότε ο Δίας–

απ᾽ τη στιγμή που πρωτοπιάστηκαν και χώρισαν οι δυο τους,

του Ατρέα ο γιος ο στρατοκράτορας κι ο μέγας Αχιλλέας.

Ομήρου, Ιλιάδα 1-7 (μτφρ. Ν. Καζαντζάκης – Ι. Θ. Κακριδής)

Στην Ιωνία το σκηνικό αλλάζει. Έχει φτάσει η ώρα για την εκλογίκευση του κόσμου και την ανακάλυψη των φυσικών νόμων. Το 585 π.Χ. ο Θαλής προβλέπει για πρώτη φορά την έκλειψη ηλίου (Ηρόδοτος, Ιστορίαι 1.74), αποδεσμεύοντας τα φυσικά φαινόμενα από τη θεϊκή δικαιοδοσία, και θέτει το ὕδωρ ως αρχή των πάντων. Η έκρηξη της Ιωνίας φτάνει σε ολόκληρο τον ελληνικό κόσμο. Και η αναζήτηση της αλήθειας ξεκινά. Παρά τα ανύπαρκτα μέσα, ενάντια σε προλήψεις αιώνων. Η παράδοση πρέπει να ξεπεραστεί. Δύο αιώνες αργότερα, ο Σωκράτης καταδικάζεται σε θάνατο, αλλά έχει θεμελιώσει την Ηθική. Πεθαίνει χωρίς να φοβάται το επέκεινα.

Από τότε έως σήμερα η φιλοσοφία έχει προσφέρει τα μέγιστα στον άνθρωπο. Τα μεγαλύτερα μυαλά της ανθρωπότητας ενέκυψαν στη φιλοσοφία. Τότε γιατί σήμερα δεν μελετάται απ’ όλους, ούτε διδάσκεται σε όλους; Γιατί δεν είναι μέρος της καθημερινότητας αφού έχει αποδείξει την αξία της; Γιατί θεωρείται δύσκολη και δυσπρόσιτη; Γιατί ο σημερινός παγκόσμιος άνθρωπος που έχει πρόσβαση σε όλη την πληροφορία δεν εκμεταλλεύεται τη σοφία φιλοσόφων που αναζήτησαν τη γνώση, την αλήθεια και την ευδαιμονία;

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα πλούτη δεν φέρνουν την ευτυχία. Σήμερα, ο άνθρωπος του δυτικού πολιτισμού έχει στην κατοχή του πολύ περισσότερα αγαθά απ’ ό,τι θα μπορούσε να ονειρευτεί ποτέ ένας αυτοκράτορας ή xβασιλιάς. Με τα χρήματά του κάποιος μπορεί χωρίς δυσκολία να πραγματοποιήσει αυτό που επιθυμεί. Η ευτυχία, εντούτοις, ποτέ δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Και η σημερινή ζωή είναι εύκολη. Πολύ. Η παραμικρή δυσκολία που θα συναντήσει κάποιος στέκεται εμπόδιο στην ευτυχία του. Οι μεγάλες ανατροπές στη ζωή αντιμετωπίζονται ως ανυπέρβλητα σκάμματα που δεν ανήκουν στη φυσική τάξη του κόσμου.

Πού κρύβεται η ευτυχία και δεν φανερώνεται στον σημερινό άνθρωπο;

Η φιλοσοφία δεν θέτει μόνο ερωτήματα. Δίνει και απαντήσεις. Καταρρίπτοντας τους μύθους, ερμηνεύει τον κόσμο και αποστρέφει το βλέμμα από το περιττό. Αλλάζει τον τρόπο που σκεφτόμαστε, που εκτιμούμε τα πράγματα, τους ανθρώπους, τον χρόνο, τη ζωή μας. Φιλοσοφία (φιλώ + σοφία) δεν είναι μόνο η αγάπη για τη σοφία. Είναι η λογική, η κριτική σκέψη, ο στοχασμός, αλλά και η αμφιβολία. Είναι η κατανόηση της ζωής μας και της ζωής του άλλου. Είναι η αναζήτηση της αλήθειας αλλά και της ευτυχίας.

Η φιλοσοφία είναι η υψηλότερη πνευματική κατάκτηση του ανθρώπου. Δεν απευθύνεται σε λίγους. Είναι για όλους όσοι είναι έτοιμοι να ζήσουν τη ζωή τους ενσυνείδητα, δίνοντας το νόημα που εκείνοι επιθυμούν. Η Φιλοσοφία είναι για όλους.

Από το βιβλίο της Έλσας Νικολαΐδου, Φιλοσοφία για όλους: Γιατί να διαβάζουμε τους αρχαίους Φιλοσόφους, Μεταίχμιο 2022

nicolaidou.e@medhigh.com

by Αντικλείδι , https://antikleidi.com